สมาคมผู้ส่งออกข้าวไทย เปิดเผยว่า วันนี้ 3 ตุลาคม 2024 ราคาข้าวขาว 5% ของประเทศไทยในตลาดโลกมีราคาดำดิ่งอย่างรุนแรงมาแตะที่ระดับตันละ 509 ดอลลาร์สหรัฐ หรือทรุดลงมากถึง -11% ทำสถิติราคาข้าวขาว 5% ดำดิ่งมากสุดในรอบ 16 ปี หรือนับตั้งแต่ปี 2008 หรือตั้งแต่วิกฤตเศรษฐกิจการเงินโลกเป็นต้นมา ที่สำคัญ ยังทำสถิติราคาข้าวขาว 5% ของไทยตกต่ำต่อเนื่องมาอยู่ในระดับราคาต่ำสุดในรอบมากกว่า 15 เดือน หรือตั้งแต่พฤษภาคมนาคม 2023 เป็นต้นมา
สาเหตุจากประเทศอินเดียผ่อนคลายมาตรการจำกัดและควบคุมการส่งออกข้าวจากอินเดีย เพื่อแก้ไขปัญหาเงินเฟ้อที่พุ่งสูงในอินเดีย รวมถึงผ่านพ้นการเลือกตั้งทั่วไปของอินเดียเสร็จสิ้นลง
ย้อนกลับไปเมื่อวันที่ 27 สิงหาคม 2023 กระทรวงพาณิชย์ อินเดีย ประกาศใช้มาตรการห้ามส่งออกข้าวบาสมาติที่มีราคาตกซื้อขายต่ำกว่า 1,200 ดอลลาร์สหรัฐต่อตัน เป็นการชั่วคราว โดยให้มีผลทันที จนกว่าจะมีการประกาศเปลี่ยนแปลงในอนาคต ในขณะที่ การส่งออกข้าวบาสมาติที่มีราคาซื้อขายตกลงกันสูงกว่า 1,200 ดอลลาร์สหรัฐต่อตัน ยังคงอนุญาตให้ส่งออกได้ตามปกติ
มาตรการดังกล่าวได้รับการประเมินจากเอกชนอินเดียว่า จะส่งให้ปริมาณการส่งออกข้าวบาสมาติ ซึ่งเป็นข้าวที่ต้องการอย่างมากในตลาดข้าวโลกจะลดลงในปีนี้ ข้อมูลการส่งออกข้าวประเภทดังกล่าวตั้งแต่ปี 2022 มาถึงเดือนดังกล่าวในปี 2023 พบว่า สร้างรายได้จากการส่งออกถึง 4,790 ล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือกว่า 167,650 ล้านบาท
สาเหตุที่อินเดียต้องใช้มาตรการจำกัดการส่งออกข้าวอย่างต่อเนื่อง เป็นผลจากอัตราเงินเฟ้อด้านอาหารในประเทศยังคงมีแนวโน้มสูงขึ้นต่อเนื่อง ในเดือนผ่านมา เงินเฟ้อด้านอาหารในอินเดียพุ่งทะยานถึง 11% ในขณะที่เงินเฟ้อทั่วไปของผู้บริโภคในเดือนเดียวกันพุ่งสูงขึ้นแตะระดับ 7.44% ทำสถิติเงินเฟ้อทั่วไปสูงสุดในรอบ 15 เดือน
สำหรับความเคลื่อนไหวดังกล่าวนั้น หลายฝ่ายประเมินผลกระทบที่จะเกิดขึ้นตามมามากขึ้น โดยเฉพาะสถานการณ์สต็อกข้าวในตลาดโลกที่จะตึงตัวอย่างรุนแรง สำหรับมาตรการที่ประกาศโดยกระทรวงพาณิชย์ อินเดีย ในช่วงเย็นวันนี้ ถือว่าเป็นมาตรการจำกัดการส่งออกข้าวจากอินเดียเป็นวันที่ 2 ติดต่อกัน
เมืเมื่อวันที่ 26 สิงหาคม 2023 รัฐบาลอินเดีย แถลงข่าวว่า ประกาศใช้มาตรการภาษีกับการส่งออกข้าว ด้วยการขึ้นภาษีส่งออก 20% กับข้าวนึ่งไปตลาดโลก โดยมีผลตั้งแต่วันที่ 26 สิงหาคม 2023 เป็นต้นไป ก่อนหน้านี้ เมื่อวันที่ 22 สิงหาคม 2566 ที่ผ่านมา รัฐบาลอินเดียได้เปิดเผยเบื้องต้นว่า กำลังพิจารณามาตรการด้านภาษีเพิ่มเติมเพื่อนำมาใช้กับการส่งออกข้าวนึ่งไปตลาดโลก
ก่อนหน้านี้ เมื่อวันที่ 13 กรกฎาคม 2023 รัฐบาลอินเดียประกาศมาตรการห้ามส่งออกข้าวที่ไม่ใช่ประเภทข้าวบาสมาติ ส่งผลให้ข้าวในสัดส่วนคิดเป็น 80% ของการส่งออกข้าวทั้งหมดนั้นไม่สามารถส่งออกจากอินเดียไปตลาดโลกได้ตามปกติ มาตรการดังกล่าวของประเทศที่ส่งออกข้าวมากที่สุดอันดับ 1 ของโลกอย่างอินเดีย จะทำให้ราคาข้าวในตลาดโลกซึ่งมีราคาสูงอยู่แล้ว มีแนวโน้มสูงที่จะถีบตัวสูงขึ้นอีก ท่ามกลางปรากฎการณ์เอลนีโญ หรือฝนน้อยลงจนแทบขาดช่วงต่อเนื่องส่งผลเกิดปัญหาภัยแล้งเรื้อรังในเอเชียและอาเซียนที่เริ่มต้นขึ้น และคาดว่าจะกินเวลายาวนานถึง 3 ปีจากนี้ไป
